Waar het met alleen praten niet lukt om wezenlijke problemen op te lossen, biedt Boks-psychotherapie uitkomst voor mensen met PTSS.
In 2019 kwam Chiel Grishaver voor het eerst mijn boksschool inlopen, samen met zijn psychotherapeute Masja Otter. Ik had toen nooit gedacht dat dit zou leiden tot een mooi nieuw bedrijf: In2Box, het expertisecentrum voor Bokspsychotherapie. Vanuit In2Box hebben Masja en ik inmiddels al voor veel ernstig psychisch vastgelopen mensen het verschil kunnen maken. Hoe dit begon, beschrijven we in dit artikel uit 2019 dat ik graag nog een keer met jullie deel.
Chiel. © Angeliek de Jonge
Het is rustig bij Boksschool Sedney in Zeist, waar drie personen in de grote zaal geconcentreerd aan het werk zijn. Wat opvalt bij binnenkomst in de boksschool met rood-blauwe sportmatten, een boksring, muurschilderingen van Muhammad Ali en leren bokszakken hangend aan zilveren kettingen, is het geluid van een kabbelend beekje dat uit de speakers klinkt. Het geluid gaat aan en uit en de reactie van de persoon die getraind wordt, Chiel Grishaver is direct waarneembaar.“Chiel is als jongetje van 5 jaar bijna verdronken in de Amsterdamse gracht”, legt Masja Otter, BIG geregistreerde GZ psycholoog /psychotherapeut van Compass Zorg uit. “Het geluid van borrelend water is een van de triggers die bij Chiel een extreme stressreactie veroorzaakt. Tijdens de training zet ik het geluid aan en uit en kijk en bespreek welke reactie dit bij Chiel geeft. Het feit dat Chiel zijn stressreactie gelijk fysiek kwijt kan in de bokstraining, blijkt enorm goed te werken.”
Vechten of bevriezen
Mensen met PTSS, een posttraumatische stress-stoornis, kunnen op verschillende manieren reageren op het moment dat iets hen triggert en herinnert aan een traumatische ervaring. Ze kunnen bevriezen, vluchten, vechten of vrede stichten. Masja: “Bij Chiel gaat het vaak om vechten of bevriezen. In de spreekkamer kan ik geen kant met hem op in zo’n situatie. Of hij reageert zijn frustratie fysiek af op spullen in zijn omgeving, of hij raakt in een bevries-toestand, een soort isolement waar ik hem heel moeilijk uit krijg. Sinds een klein half jaartje zijn we met Chiel gestart met bokspsychotherapie in samenwerking met Eugène Sedney, trainer en eigenaar van Boksschool Sedney. Kort uitgelegd is bokspsychotherapie een combinatie van lichaamsgerichte psychotherapie met een training waarbij gebruik wordt gemaakt van technieken uit de bokssport.”
Link met EMDR
“We passen hier een vergelijkbare therapie toe als bij EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing wordt gebruikt”, legt Masja uit. “Chiel heeft behoorlijk wat voor zijn kiezen gekregen in zijn leven, waardoor hij kampt met ernstige psychische problemen. De herinneringen aan de meerdere schokkende gebeurtenissen, uiten zich bij hem in schrik- en vermijdingsreacties, herbelevingen, flashbacks, nachtmerries en enorme woedeaanvallen. Tijdens de bokstherapie vraag ik Chiel terug te denken aan een specifieke gebeurtenis, inclusief de bijbehorende beelden, gedachten en gevoelens. Of ik laat een specifiek geluid horen of simuleer een situatie die bij hem de stressreactie oproept, bijvoorbeeld door vlak achter hem te gaan staan. De combinatie van het terughalen van de gebeurtenis of de trigger, met de afleidende stimulus en herhalende links-rechtse (bilaterale) boksbewegingen die Chiel met zijn ogen volgt (werkgeheugen belasting in EMDR termen), brengen we een proces op gang wat bijdraagt aan het verwerkingsproces. Na elke set bespreken we welke gedachten en reacties naar boven komen bij Chiel. Ik betrek Eugène ook in het gesprek om aan te geven welke reacties hij bij Chiel waarneemt.”
Ernstige trauma’s
“Ik ben erg blij dat ik dit heb doorgezet, vooral omdat dit voor anderen ook goed blijkt te werken”, vertelt Chiel. Ik ben niet trots op mijn agressie en woede-aanvallen en wil dat echt onder controle krijgen. Er is inderdaad erg veel gebeurd in mijn leven en ik heb veel te lang gewacht met hulp zoeken. Toen mijn dochtertje Anoeska in 1986 op driejarige leeftijd werd vermoord en gedumpt in het Euromastpark te Rotterdam door de toenmalige vriend van mijn ex vrouw, die overigens ook medeverantwoordelijk was hierin, kwam ik in een soort van overlevingsmodus. Ik moest zelf overeind blijven en vechten voor mijn zoontje dat ook mishandeld was, en die ik uiteindelijk alleen heb opgevoed. En mijn rugzak was al aardig gevuld. Ik ben als klein kind door mijn ouders naar het kindertehuis gebracht, waarom weet ik nog steeds niet. Ik ben daar mishandeld en misbruikt en toen ik 5 was ben ik een keer bijna verdronken. Alles bij elkaar was gewoon teveel. Herkenbare situaties op tv, het geluid van sirenes, agenten, het hele proces waarin van alles bleef misgaan, allemaal triggers waardoor ik op tilt ging. Het probleem werd steeds groter, ik leefde niet meer in het hier en nu, en kwam er niet aan toe om dingen te verwerken. Ik ben uiteindelijk twee keer opgenomen in een traumacentrum en behandeld bij PSYTREC, het Psychotrauma Expertise Centrum, exclusief voor de behandeling van mensen met PTSS. Die diagnose werd helaas erg laat bij mij gesteld.
Manier om af te reageren
Maar overal liep ik vast op mijn woedeaanvallen. Ik schaamde me echt kapot als ik uit woede weer eens iets had vernield. Om mijn agressie kwijt te kunnen, lieten ze me bij PSYTREC soms op een stootkussen afreageren, maar dat ging allemaal meer tussen de bedrijven door. Er was geen ervaren begeleiding op het gebied van boksen bij en er was eigenlijk ook geen tijd voor. Omdat de tussendoor-sessies op de stootkussen wel erg goed bij mij werkten, adviseerden ze mij uiteindelijk bij het traumacentrum in Vorden om daar zelf meer mee te gaan doen. Dus toen Masja aangaf dat ze ervoor open stond, ben ik gaan zoeken. Dat was wel mijn voorwaarde, dat het met haar zou zijn. Ik heb veel vertrouwen in Masja en heb het gevoel dat ik met haar eindelijk verder kom in het verwerken van mijn trauma’s.
Veilig en serieus genomen
Ik ben gewoon gaan zoeken op internet naar een boksschool in Zeist en kwam bij Boksschool Sedney uit. Het voelde gelijk goed toen ik Eugène aan de telefoon kreeg. Hij klonk rustig en gaf eerlijk aan dat hij hier geen ervaring mee had, maar dat we het altijd eens konden komen proberen. Ik ben niet zo goed in het leggen van contacten, dus ik was blij dat ook het eerste contact met Eugène in de boksschool gelijk vertrouwd voelde. Ik voel me hier op mijn plaats, veilig en serieus genomen. Eugène blijft rustig, ook als het even mis gaat. Hij kan mij goed sturen en zorgt dat ik erbij blijf. Hij is niet autoritair en laat ruimte. Door de bokstherapie sessies voel ik niet meer de behoefte om ergens anders de boel in elkaar te trappen. Ok, de frustratie blijft, maar die heb ik beter onder controle. Daarnaast krijg ik ook goed boksles met oog voor het toepassen van de juiste technieken. Daardoor heb ik het gevoel dat ik niet alleen in therapie ben, maar ook lekker aan het sporten. Het geeft mij vertrouwen dat Eugène zoveel boks-ervaring heeft en weet waar hij over praat. Het is een groot verschil met het afreageren op een stootkussen met therapeuten die ondanks alle goede bedoelingen ook niet weten hoe ze daarmee om moeten gaan”.
Zelfbeheersing en controle
“Het was wel even wennen in het begin”, licht Eugène toe. “Ik was dit helemaal niet gewend. Ik geef bokstraining en dan kijk ik helemaal niet naar dit soort reacties bij mensen. Het heeft allemaal een diepe indruk op mij gemaakt. Ik ben nuchter van aard en ben niet zo thuis in de wereld van therapieën. Maar ik zie wat een positief effect dit op Chiel heeft en vind het echt bijzonder hoe het werkt allemaal. Toen Chiel mij opbelde om te vragen of hij bij mij personal training kon volgen, maar dat hij dan wel zijn therapeut zou meenemen, stond ik wel een beetje raar te kijken. Wat een gekkigheid, dacht ik. Maar ik sta overal voor open. Masja en ik moesten hier samen ook in groeien en Chiel was daarbij voor ons ook een goeie leermeester. Ik heb enorme bewondering voor zijn doorzettingsvermogen en het feit dat hij dit op eigen houtje in gang heeft gezet. Het is niet te bevatten wat hij allemaal heeft meegemaakt. Vooral de eerste keren, na het horen van alle verhalen en het zien wat het deed met Chiel, had ik zelf ook wat tijd nodig om het te verwerken. Hoeveel verdriet en onrecht kan een mens aan? Ik weet niet hoe ik zou reageren als ik zijn schoenen zou staan. Boksen draait om zelfbeheersing en controle en dat is juist wat ik Chiel, en iedereen die bij mij komt trainen, wil leren. Natuurlijk kan boksen ook worden ingezet als uitlaatklep voor woede en frustratie en dat werkt vaak ook heel doeltreffend, maar daar gebruiken we dan de bokszak voor. Ik haal veel informatie uit de manier waarop Chiel beweegt, stoot en reageert. Via de gesprekken tussendoor proberen we boven water te krijgen hoeveel frustratie en woede een bepaalde herinnering oproept. Daarmee werken we steeds verder toe naar het op een beheerste manier afreageren van die woede tot een moment waarop hij de woede volledig onder controle heeft.
Mensen verder helpen
Ik ben echt dankbaar dat ik met mijn werk en passie, samen met Masja, mensen kan helpen hun leven weer op de rit te krijgen. Er is echt een band tussen ons ontstaan, dat vind ik heel bijzonder. Om mij beter te kunnen verplaatsen in mensen met PTSS en hen passende begeleiding te kunnen bieden, heb ik samen met Masja een cursus hiervoor gevolgd. En verder leren wij ook in de praktijk. Samen komen we elke keer weer een stukje verder en vullen elkaar goed aan.”
Masja: “Bokspsychotherapie was voor mij ook nieuw. Ik ben hier door Chiel ingerold. Chiel en ik zijn al een tijdje bezig met trauma begeleiding. Daarin liepen we continu vast doordat Chiel zijn woede te hoog opliep. Dus toen Chiel bij mij aankaartte dat hij wilde gaan boksen met mij erbij, zei ik: regel het maar. Dan ga ik met je mee en mij hier verder in verdiepen. Ik had zelf wel al het een en ander over bokstherapie gelezen, maar meer ook niet. Maar omdat Chiel hier zelf zo in gelooft en we ook wel een beetje vast zaten in de therapie, wilde ik het wel een kans geven. En eerlijk is eerlijk, de eerste sessies verliepen best wel moeizaam. De spanning liep erg hoog op en Chiel liep geregeld weg. Maar die woede en agressie belemmeren hem ook in het dagelijks leven, dus ik wist dat we dat patroon op de een of andere manier moesten zien te doorbreken. Ik begrijp ook dat die woede en agressie zijn ontstaan uit onmacht door alle trauma’s in Chiel zijn leven. We zijn nu zo’n 20 sessies verder en de situatie is enorm verbeterd. Omdat ik zag hoe goed het bij Chiel werkte, kom ik inmiddels met zeven van mijn cliënten bij Eugène voor bokstherapie. Echt heel fijn dat er ook bij hen veel vooruitgang te zien is en de bokstherapie zo goed werkt.”
Stijgende lijn dankzij bokstherapie
“Nou, dat vind ik ook echt heel fijn”, beaamt Chiel. “Het blijft moeilijk om over het verleden te praten. Ik raak er nog steeds van in de war en de woede blijft, maar ik kan er steeds beter over praten en mee omgaan. Voorheen kon ik alleen maar de boel in elkaar trappen, bij PSYTREC kwam wel al wat verbetering, maar sinds de bokstherapie is pas echt een stijgende lijn ingezet. Zoals we hier nu zitten te praten, dat was een jaar geleden echt nog niet mogelijk. Ik hoop zo dat hier nog veel meer mensen mee geholpen worden.“
Bevrijden uit stresssituaties
Masja vult trots aan: “Het is echt enorm knap van Chiel hoe hij er nu bij zit, zo rustig. In de afgelopen weken heeft Chiel zelfs geen nachtmerries meer gehad en hij slaapt beter. Toen we begonnen ging het alleen over het trauma van het overlijden van Anoeska, maar tijdens de bokstherapie kwam veel meer los. We gaan ook naar de trauma’s toe. Dat gaat allemaal niet vanzelf. Het is de combinatie van de bokstraining, erover praten, reageren en vooral ook afreageren. Dat laatste lukt niet met therapie in de spreekkamer. Doordat Eugène ziet op welk niveau de spanning zit, kan hij daar op inspelen door tijdens de training te versnellen of juist af te remmen. Als we zien dat Chiel bevriest, dan benoemen we het, gaan tegen hem praten en zetten hem weer in beweging. Op die manier leren we hem zichzelf te bevrijden uit de stresssituatie.”
Aanrader voor mensen met PTSS
Chiel: “Als ik zo’n angstaanval thuis krijg, ben ik bang, duizelig, ga zweten en wil mijn frustraties fysiek afreageren. Maar ik leer nu dat ik er ook weer uit kan komen, dat het weer goed komt en dat gaat steeds sneller. Ik ben blij met het resultaat van het harde werken. Ik kom hier nu al 20 weken en de ergste onrust van de trauma’s is voor een groot deel verdwenen. Ik hoop dat ik met dit verhaal anderen kan helpen. Ik raad iedereen met PTSS aan om te kijken of bokstherapie kan helpen. Ik kwam met al die jaren therapie nooit echt verder. Na de 20 lessen bokstherapie bij Masja en Eugène heb ik meer vooruitgang geboekt dan in de afgelopen 20 jaar. Ik zou willen dat ik dit jaren eerder had gedaan, ik zie de toekomst met meer vertrouwen tegemoet.”
Meer informatie
Deze case van Chiel en de uitgebreide onderbouwing van bokspsychotherapie wordt ook uitgebreid beschreven in het boek Psychotherapie in beweging van Masja Otter en Damiaan Denys. Wil je meer weten over bokspsychotherapie met Masja Otter en Eugène Sedney (en inmiddels ook Laura van Daal en Silvie Otter) bij In2Box kijk dan op www.in2box.nl.
